Özlem Aydın Ayvacı[email protected]Örneğin pandemi öncesi 17 gün olan, pandemide 90 günlere taşınan mobilya teslim süreleri şu anda 12-13 güne düşmüş durumda. Beyaz eşyada 10`dan 6 güne, plastikte 4`ten 3 güne düşen süreler var. Capital`in 19 sektörü hedef alan araştırmasında da 11 sektörün teslimat süresini kısaltmayı ya da aynı tutmayı başardığı görülüyor. Diğer sektörlerse depo sorunu, EYT kaynaklı kalifiye şoför eksikliği, nakliye maliyetleri gibi nedenlerle hala istediği seviyeye ulaşmış değil. Ancak bu alana yatırım hepsinin gündeminde.Teslimat süreleri ithalat ve ihracat süreçleri de göz önüne alındığında pandemiden çarpıcı şekilde etkilendi. Örneğin Nestle`de Uzak Doğu ithalatlarında pandemi öncesi 60 gün olan teslimat süresi, pandemide 80 güne kadar uzadı. Avrupa`dan karayoluyla alım yapılan ürünlerde sürücülerin salgına yakalanması nedeniyle sevkiyatlarda ciddi düşüş oldu. Üretimin tamamlanmasından sonra 14 günde teslim alınabilen ürünler ortalama 20 günde getirilebildi. Salgının etkilerinin azalmaya başlamasıyla pek çok sektörde teslimat süresinin düştüğü görülüyor. Yine de değişim yaşanmayan ve sürelerin uzadığı sektörler de var. Bu sektörlerde uzamanın arkasında farklı faktörler yatıyor. Pazarlarda büyüme hızına paralel depo alanlarının metrekare olarak büyüyememesi, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) kaynaklı nakliye araçları bulma konusunda kalifiye şoförlerin ve depo uzmanlarının emekli olması, operasyonel verimsizlikler, insan kaynağının daralması, işçilik ve nakliye maliyetlerinin artması gibi etkenler değişime neden oluyor. MOBİLYA HIZLANDI2020`de mobilya sektörü pozitif anlamda yüzde 50`leri aşan bir dijital etkileşim yaşadı. Doğanlar Mobilya Grubu CEO`su Mustafa Karamemiş, bunun sektörde talep sinyali olarak değerlendirilmesi gerektiğini söylüyor. Karamemiş, o dönemde mobilya sektörünün tedarik zinciri yapısı, çeviklik, talep sinyalini yakalama problemi, BT altyapısı gibi nedenlerle talebe hızlı cevap vermekten uzak olduğunu belirtiyor. “Talebi daha erken hissedebilen şirketler bu sürece daha hazırlıklı girdi, daha iyi servis sunabildi ve sektörden ayrıştı” diye konuşuyor. Tüm bu olumsuzluklardan ders çıkaran sektörde teslimat süresinde kısalma söz konusu. Pandemiden önce 17 gün civarında olan yurt içi teslimat süresi pandemide 90 günlere kadar uzamıştı. Bu süre 2023`te 13-14 güne düştü. Yurt dışına teslimatlardaysa 37 olan ortalama teslimat süresi 2023`te 23 güne geriledi. Karamemiş, planlama ve stok kurgularını müşteri beklentilerine göre belirleyerek avantaj sağladıklarını söylüyor ve şöyle konuşuyor: “Dijitalleşmeyle değişen tüketici beklentileri, küresel ekonomik krizlerin, ticaret savaşlarının ve pandemi sürecinin etkileri nedeniyle daha da hızlandı. Pandemi öncesinde talepteki değişimi mağazaya giren müşteri sayısını inceleyerek tahmin etmeye çalışırken, şu an bu tahminlemelerimize online metrikleri ekledik. Sonuçta müşteri, alım fikrinin oluşmasının hemen ardından önce online araştırmalara başlıyor.” Karamemiş, 2024`te yüzde 15 daha iyi teslimat süresi hedeflediklerini belirterek “Tüm stok yönetimi metodolojisini yeniden yapılandırıyoruz. Hızı sağlamak adına stok miktarını artırmak da oldukça maliyetli. Böyle bir yapı sürdürülebilir değil. Stok tutmamıza neden olan süreçleri iyileştirmeyi hedefleyeceğiz. Bu iyileştirmelerdeki anahtar göstergemiz ise müşteri servis hizmet düzeyimiz ve ortalama teslimat süremiz olacak. Stoklarımızı azaltarak daha iyi servis hizmeti vermeyi hedefliyoruz” diyor. TEKSTİL EN İYİ DÖNEMİNDE Tekstil, Türkiye`nin en önemli ihracatçı sektörlerinden biri. Burada özellikle ihracattaki termin süreleri kritik. BLC Group Yönetim Kurulu Başkanı Şahin Balcıoğlu, yurt içinde siparişin üretim hattından 10 günde çıktığını, yurt dışındaysa nakliyeden dolayı bu sürenin 15 günü bulduğuna dikkat çekiyor. Okyanus aşırı ülkelerdeyse bu süre 25-30 günlere kadar çıkıyor. Balcıoğlu, “Şu anda ülke olarak olabilecek en hızlı üretim ve tedarik sürelerini sağlıyoruz. Zaten ülkemizin Avrupa pazarında en büyük tedarikçi olmasının önemli nedenlerinden biri bu. Global daralmanın etkilerinden dolayı şu anda herkesin stokları dolu ve tedarik zinciri hızlı çalışır halde. Eğer talep yüksek olsaydı bu süreler biraz daha uzayabilirdi” diye anlatıyor. Pandemi sonrası tekstil sektörüne talebin artmasıyla tedarik sürelerinin 20-25 günlere çıktığını anlatan Balcıoğlu, “Yaşanan konteyner krizinin etkisiyle zaman zaman lojistik sıkıntılarından dolayı ciddi aksamalar yaşandığı oldu. Fakat ülke olarak Avrupa`ya yakın olmamız ve konteynerlere mecbur olmadan karayoluyla sevkiyat yapabilmemiz bu süreçte bizim için avantaja dönüştü” diyor. Pandemi döneminde e-ticaretin artışı ve piyasalara para girdisi sağlanması nedeniyle tekstilde taleplerin arttığını belirten Balcıoğlu, “Bu da zaten kısıtlı imkanlarla çalışan ve hatta çoğu çalışmayan şirketlerin tedarik zincirinde aksamalara neden oldu. Çalışan şirketlere talep yığılması ve artan talebe cevap verilememesi nedeniyle sürelerde ve fiyatlarda artış yaşandı” diyor. Balcıoğlu, sektörde şu anda teslim sürelerinin ideal seviyelerde olduğunu belirtiyor ve “Çünkü daralan talep yüzünden şirketler stoka üretim yapıyor. Bu da stok maliyetlerini artırıyor. Hem faiz hem rekabetten dolayı kâr oranlarının düştüğü ortamda maliyetler çok artıyor. Müşteriler teslim süresinden şimdilik şikayetçi değil” diyor. DEPOLAMA ETKİSİMeyve suyu tarımsal üretime bağlı olduğundan teslimatta en hassas sektörlerden... Özellikle küresel ısınma ve bölgesel tarım politikaları sektör için bağımlı değişken konumunda. Sektörün önemli ihracatçılarından Elite Naturel İcra Kurulu Başkanı Çağrı Eşmekaya, ürünlerinin belirli son kullanma tarihi olması nedeniyle dağıtımın en öncelikli konuları olduğunu söylüyor. Zincir marketlere dağıtımın sektörde maliyet avantajı nedeniyle aktarmalı yapıldığını belirtiyor. Yani daha uygun maliyetle belirli aktarma bölgelerinde toplanan ürünler aynı bölgeye toplu olarak sevk ediliyor. Aktarmalı dağıtımda 7-10 günlük bir süreçte teslimat yapıldığına dikkat çeken Eşmekaya, şöyle devam ediyor: “Ancak depolarımızdan yani noktadan noktaya Türkiye`nin her iline iki gün içerisinde teslimat yapıyoruz. İhracatta 30`dan fazla ülkeye ürünlerimizi sevk ediyoruz. Yüzde 95 oranında deniz yolu ihracatını kullanıyoruz. En yoğun ihracatımızı Amerika kıtasına yapıyoruz. Pandemi öncesinde Amerika`nın doğu ve batı yakasında ürünlerimizi depolamaya karar verdik. Pandemi sürecinin başladığı dönemde uluslararası lojistikte yaşanan krizi gördüğümüzde ne kadar doğru bir karar aldığımızı anladık. Şu anda sektördeki ideal dağıtım sürelerinden daha erken müşterilerimize ulaşıyoruz.” Sektörde pandemiyle birlikte denizyolu aktarma limanlarında yaşanan yoğunluk sebebiyle kriz yaratan gecikmelerin yaşandığını aktaran yönetici, “Deniz yolunda 30-40 günlük transit süreler 90 güne kadar uzadı, müşteriye ulaşmada yaşanan bu krizler maliyetlerin de artmasına neden oldu. 2022`nin 3`üncü çeyreğiyle birlikte yurt dışı deniz yolu dağıtımında transit süreler eski parlak günlerine geri gelmeye başladı. 2024 yılından çok umutluyuz, ancak küresel ısınma ve bölgesel politikaların belirleyici olacağını düşünüyoruz” diyor. PLASTİKTE VE ALÜMİNYUMDA DURUMPAGEV Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Eroğlu, plastik sektöründe siparişi verilmiş üretim bandından çıkan ürünün, rafa veya müşterinin evine sevk edilme süresinin, sektör alt gruplarına, ürünün boyutuna, teslim edileceği yerin coğrafi durumuna ve ulaşım olanaklarına göre değiştiğini belirtiyor. Eroğlu, ortalamadaysa bu sürelerin yurt içi için 1 ila 3 gün, yurt dışı için ortalama 3 ila 15 gün olduğunu belirtiyor. Sektörel bazda değişmekle birlikte plastik sektöründe ideal sürenin yurt içi için 2, yurt dışı için 7 gün olduğunu ifade ediyor. Eroğlu, şöyle anlatıyor: “Plastik sektöründe sevk süreleri 2019 yılında yurt içi için 1 ila 4 gün iken 2023 yılında 1 ila 3 güne indi. 2019 yılında yurt dışı için 1 ila 20 günken 2023 yılında 3 ila 15 güne indi. Rekabetin ve ulaşım olanaklarının hızla artması nedeniyle plastik sektöründe sevk sürelerinin daha da kısalmasını bekliyoruz.” Saray Grup Yönetim Kurulu Üyesi Talin Saraylı Dikici, teslimatlarının sektörün ideal teslimat süresi olan 4-6 hafta aralığına uygun olarak planlandığına dikkat çekiyor. Dikici, “Pandemi döneminde sektörün teslimat süreleri 4 aya kadar çıkarken, iş ortaklarımızla kurduğumuz uzun soluklu ilişkiler, bu zorlu dönemde ticari faaliyetlerimizin sekteye uğramasını önledi. 2024 yılında herhangi bir politik gelişme olmadığı sürece tedarik zincirinde bir kırılma öngörmüyoruz” diyor. Pandeminin ardından yaşanan savaşların da ürünlerin hareketlerini sınırlandırdığını söyleyen Dikici, şöyle devam ediyor: “Özellikle taşıma ve depolama süreçleri sekteye uğrayabiliyor. Bu olumsuz dönemler bize krizle yeni baş etme yolları da öğretiyor. Dünya çapında birçok üretici ve hammadde işleyicisi küresel geçerliliği olan standartları kullanarak ticaretin güvenilirliğini ve sürdürülebilirliğini destekliyor. Biz de teslimat sürelerimize uyabilmek amacıyla hammadde ve yarı mamulde yüksek stoklarla çalışıyoruz.” GIDADA NE OLDU?Süt ve süt ürünleri sektöründe teslimat süreleri pandemi öncesi seviyeye döndü. Sektöre ilişkin bilgi veren Muratbey Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Necmi Erol, yurt içinde gelen siparişler doğrultusunda üretim planlaması yaptıklarını ve raflara maksimum 15 gün içinde ulaştırdıklarını belirtiyor. Erol, “Beş kıtaya peynir ihraç ediyoruz. Teslimat süreleri yurt dışında ihracat ülkesinin uzaklığına, o ülkelerin altyapısına ve nakliye şekline göre değişkenlik gösteriyor. En kısa mesafe için yurt içinde olduğu gibi 15, en uzun mesafedeyse 45 günde ürün sevkini sağlayabiliyoruz” diyor. Pandemi döneminde ve sonrasında teslim sürelerini koruduklarını ifade eden Erol, “Elbette çıkan sorunlar, zorluklar oldu ama hepsini çok hızlı aksiyon alarak, tedarikçilerimizle birlikte yeni çözümler üreterek çözdük. Emniyet stoklarımızı 10-15 gün aralığında tutup siparişlere göre üretim yapıyoruz” diyor. Erol, bundan sonraki süreçte de stok yönetimini optimum olarak belirledikleri 10-15 günlük takiple siparişlere göre üretim yapacaklarını belirtiyor. Erol, dijitalleşmeleri sayesinde verimlilik artışlarıyla sevkiyat sürelerinde iyileşme bekliyor. Eksun Gıda Fabrikalar ve Tedarikten Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Sabri Yıldız, unda teslimat sürelerinin iyileştiğini belirtiyor. Un sektöründe hammaddeye yakınlık ve “Tahıl Koridoru” nedeniyle tedarik zincirinde kırılmayı kısmen hissetmediklerini ifade eden Yıldız, şöyle anlatıyor: “Pandemi sürecinden Tahıl Koridoru`na kadarki süreçte hammadde fiyatlarının hızlı artışı, sanayici ve bu işin ticaretini yapan kullanıcıları alternatif üretmeye ve yeni ikame pozisyonlara itti ve ne yazık ki bunu zorunlu kıldı. Yeni tedarik kanalları, yeni alıcılar, yeni ürünler denenmiş olmasına rağmen yurt dışındaki birçok ihracat kanalı daraldı ve kapanma noktasına geldi. Fiyatın çok yüksek olması ikame ürüne yönlendirdi. Hammaddeye ve navluna ulaşabildiğimiz için stok korkusu yaşamadık. Tahıl Koridoru, tedarik krizi derinleşmeden en önemli çözüm yolu oldu.” STOK DEVİR SÜRESİNE DİKKATCanovate Finans Direktörü Mehlika Hediye Yıldırım, yüksek teknoloji ürün siparişlerinde, standart ürün gruplarında sektör teslim süresi ortalamasının 2-4 hafta olduğunu belirtiyor. Yurt dışında bu süreler ortalama 1 hafta daha uzun. Yıldırım, ideal sürenin 4-6 hafta olduğunu ancak üreticilere göre bu sürenin 16 haftaya kadar uzadığını belirtiyor. Yıldırım, “2019, sektör için daha iyi bir yıldı, o dönem sevk süreleri 1-1,5 hafta daha kısaydı” derken tedarik zincirinde yaşanan kırılmanın sürelerde uzamaya neden olduğunu belirtiyor. “Bu durum, müşteri memnuniyetini direkt olumsuz etkiliyor. Müşteriyi başka tedarikçi arayışına sokuyor. Stok devir süresinin uzaması, ilgili malzemelerin son mamüle dönüşümünü dolayısıyla satış ve sonunda da tahsilat devir hızını olumsuz etkileyeceği için iyi yönetilmesi gereken bir süreç” diye ekliyor. Acme Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tolga Batallı, yurt içi yatak sektöründe 2023 yılında siparişi verilmiş ürünlerin üretim bandından çıkarak rafa veya müşterinin evine ulaşma süresinin, 7 ila 15 gün arasında değiştiğine dikkat çekiyor. “Bu süre, ürünün özelliklerine, sipariş yoğunluğuna ve teslimat adresine göre değişiklik gösterebilir” diyen Batallı, yurt dışında müşterilere ulaşma serüveninin genellikle 15 ila 45 gün arasında sürdüğünü söylüyor. Sürelerin uzamasının tehlikesine dikkat çeken Batallı, şöyle açıklıyor: “Uzayan süreler, stok yönetimini karmaşıklaştırabilir ve taleple arz arasında dengesizliklere neden olabilir. Müşteri memnuniyetini etkileyebilir, çünkü müşteriler genellikle ürünleri hızlı bir şekilde almak ister. Gelecekte, teknolojik gelişmeler, lojistik iyileştirmeler ve tedarik zinciri optimizasyonu gibi faktörlerle sürelerde bir düzelme bekleniyor. Yatak sektöründe teslimat hızı konusunda büyük yatırımlar yapılıyor ve stratejiler uygulanıyor.”“3 GÜNÜN ALTINA DÜŞÜRECEĞİZ”CENK YENGİNER TEKNOSA KATEGORİ YÖNETİMİ VE TEDARİK ZİNCİRİ GMYİDDİALI SÜRE Standart teslimatlarda yurt içi 2023 ortalama teslimat süremiz 3,7 gün. İstanbul`a aynı gün teslimat, randevulu teslimat ve ertesi gün teslimat hizmetlerimiz de bulunuyor. Siparişin verilmesinden müşteriye teslim edilene kadar geçen bu zaman dilimine resmi ve dini bayramlarla çalışılmayan saatler ve günler de dahil. Sektörümüzdeki gerçekleşen süre ortalama 3-4 gün arası.E-TİCARET KAYMASI Bizim hedeflediğimiz süreyse Türkiye ortalaması olarak 3 günün altına düşmek. 2019 yılında standart teslimatlarda ortalama yurt içi teslimat süremiz 3,2 gündü. Bu süreye resmi ve dini bayramlarla çalışılmayan saatler, günler dahildi. Değişimin sektörel nedeni olarak pandemi sürecinde müşterilerin daha çok e-ticarete kaymasını söyleyebiliriz. Böylelikle pandemi sonrasında da bu alışkanlıkların devam etmesiyle şirketlerin depo ve kargo süreçlerindeki iş hacmi geçmiş yıllara oranla artış gösterdi.STOK MALİYETİ Sürelerdeki uzamalar müşteri tarafında memnuniyetsizliğe neden olurken şirketler için de stok devir hızını yükselterek ek stok maliyeti ortaya çıkarıyor. Ancak bizim sürelerimizde sadece 0,5 gün, yani yarım günlük bir uzama gerçekleşti. Bu durum stok yönetimi ve müşteri memnuniyetsizliği anlamında bizi olumsuz yönde etkilemedi.“NORMALE DÖNÜLDÜ”EMEL GÜLŞEN NESTLÉ TÜRKİYE OPERASYON DİREKTÖRÜYURT İÇİNDE BİR HAFTA Türkiye`deki 117`nci yılımızda 5 fabrikamızla yüzde 92 yerli hammadde kullanarak üretim yapıyoruz. Aynı zamanda 42 ülkeye ihracat yapıyoruz. Üretimin akabinde ürünlerimiz öncelikle müşteri depolarına ardından raflara sevk ediliyor. Ortalama bir haftalık süre yurt içi üretim ve dağıtımlarımız için geçerli. İthal ürünlerimizde süre uzuyor. Avrupa`dan aldığımız ürünler üreticinin üretim bandından çıktıktan ortalama 2 hafta sonra Türkiye gümrüklerinde oluyor. Bunun üzerine ortalama 2 hafta sonra müşterilerimize teslim edilebiliyor. Uzak Doğu`dan gelen ürünlerimizse ortalama 2 ay içinde Türkiye gümrüklerine geliyor. Toplamda üreticinin bandından çıktıktan sonra 2,5 ay içinde müşterilerimizde oluyor.“BEKLEME SÜRESİ ARTTI” Nestlé`de 2019 ila 2023 yılları arasında ürünlerin çıkış ve müşteriye gitme sürelerinde bir değişiklik olmadı, ancak müşterilerde bekleme süreleri arttı. Çok majör bir farklılık olmamakla birlikte 2019 yılında süreç ortalama 2 gün kısa sürüyordu. Müşteriden talebin gelmesi ve rafa çıkması arasında geçen zaman 4 ila 6 gün arasındaydı. Uzak Doğu ithalatlarımızdaki 60 gün olan süre 80 güne kadar uzadı. Avrupa`dan karayoluyla alım yaptığımız ürünlerde de üretimin tamamlanmasından sonra 14 günde teslim aldığımız ürünleri ortalama 20 günde getirebildik.İŞLETME SERMAYESİNE BASKI Süreler uzadı ve herkes stoklarını artırmaya çalışıyor. Ancak bu durum işletme sermayesine baskı oluşturduğu gibi depo alan kısıtı kaynaklı istenen seviyede bir artış ve rafa çıkmada hızlanma sağlayamıyor. Rafta stoksuzluk kaynaklı istediği ürünü bulamayan tüketici memnuniyetsizliği, pandemi etkilerinin azalmasıyla son buldu. Bugün yine Avrupa`dan 14 gün, Uzak Doğu`dan 60 gün ortalama sevk süresiyle alımlarımıza devam ediyoruz.“İDEALİ MÜŞTERİNİN İSTEDİĞİ ZAMAN”ÖMER YILMAZ ORKA BANYO YÖNETİM KURULU BAŞKANIMÜŞTERİ İSTEĞİ Dört marka altında 300 çeşit ürünle yurt içinde 81 ile, dünyada 90 ülkeye gönderim sağlıyoruz. Yurt içinde, ürünlerimizi 15-45 gün içinde müşterilerimize ulaştırıyoruz. Yurt dışında ise 4-8 hafta arasında teslimat gerçekleştiriyoruz. Teslimat gün sayımızı dönemsel olarak iyileştirmek, müşterilerimize daha hızlı ve etkili bir hizmet sunmamızı sağlıyor. 4-12 HAFTA İdeal süre, seçilen ürün gamına ve gönderim yapılacak lokasyona göre değişmekle birlikte gün sayısından ziyade müşterinin istediği zaman gönderim yapmak. Sektörümüzde bu süre 4 ile 12 hafta arasında değişlik gösteriyor. Hedefimiz, teslimat sürelerimizi iyileştirerek müşteri taleplerine hızlı ve esnek bir şekilde cevap verebilmek. 2019`da yurt içi sevk süremiz 20-45 gün arasında, yurt dışı sevk süremizse 6-8 hafta arasındaydı. STOK DEVİR HIZI Değişimin sektörel nedeni, lojistik alandaki teknolojik ve yapısal gelişmelerle paralellik arz ediyor. Depolama çözümleri de yine iyileştirici faaliyetler olarak karşımıza çıkıyor. Sürelerin uzaması, stok devir hızını ve finansal nakit döngüsünü olumsuz etkileyebiliyor. Ayrıca, müşteri memnuniyetini etkileyerek satış grafiğini tersine çevirebiliyor. Stok devir hızını yönetmede üretim planını sistematik altyapı ve esnek üretim yöntemleriyle iyileştiriyoruz.