Şeyma Öncel Bayı[email protected] sonrası yüksek enflasyon dönemine girişle büyük ölçekli şirketler kârlılığa odaklandı. Bu amaçla ihracatı artırmak, farklı pazarlara girmek, tedarik zincirinde yeni kanallar oluşturmak için çalıştılar. Tüm bunların meyvesini ise pandemi etkisinin azalması ve kur hareketleri sonucunda 2021 bilançolarında net şekilde topladılar. Capital500 şirketlerinin toplam ciro ve kârındaki artışlar da bu durumu gözler önüne seriyor. Devler ligi, nominal olarak yüzde 58,3 büyümeye imza atarken reelde yüzde 23`lük ivme yakaladı. Kârlılıkta ise ilk kez 3 haneli sıçramayla nominalde yüzde 168,8, reelde yüzde 108,8 büyüdüler.Öngörüde bulunmanın çok zor olduğu 2 yılı geride bıraktık. Pandemi nedeniyle konjonktürel dalgalanmaların bilanço kalemlerine 2020`de daha olumsuz yansıdığı aşikar… 2021`de ise özellikle “devler liginde” müthiş bir toparlanma söz konusu. Capital500 şirketlerinin gösterdiği performans da bunun bir göstergesi. 2021 yılında daha fazla zorluk çeken küçük ve orta ölçekli işletmelere göre “yumurtaları aynı sepete koymayan” büyük ölçekli şirketler, önemli bir performansa imza attı. İhracat odaklı, farklı pazar arayışıyla ve değişik tedarik zincir kanallarıyla ilerleyerek 2021`i geride bıraktılar. Bu sayede ciroda ve kârlılıkta bir önceki yıla göre önemli bir ivme yakaladılar. Öyle ki 500 liginde nominal büyümenin yanında enflasyondan arındırılmış toplam reel ciro ve kârlılık büyümesi, yüzdesel olarak ilk kez üç haneli arttı. Kur artışının fiyatlara ve Türkiye ihracatının büyük kısmını elinde tutan, çoğunluğu Capital500`de yer alan şirketlerin toplam cirosuna olumlu etkisi de büyümeyi ateşledi. Rakamlara gelince… EZBER BOZAN TABLO 2020 yılında nominal olarak yüzde 10,1 büyüyen Capital500 şirketlerinin toplam cirosu 2020`de yüzde 58,3 arttı. Geçtiğimiz yılda nominalde yakalanan çift haneli büyüme, reele eksi olarak yansımıştı. Oysa bu yılki listede enflasyondan arındırılmış rakamlara göre hesapladığımız reel büyümede şirketler toplamda çift haneli büyüdü ve bir önceki yıl reel olarak yüzde 4,1 küçülen devler ligi, 2021`de yüzde 23 büyümeyi başardı. Bu durumda baz etkisinin yanı sıra 2021 yılında enflasyon oranının yüzde 36,8 açıklanması etkili oldu. Zira uzmanların çoğu özellikle son çeyrekte hissedilen enflasyonun daha fazla olduğu konusunda hemfikir. Bu durum da reel büyüme hesabında etkili olan GSYİH deflatörünün düşük hesaplanmasına neden oldu. Keskin küçülmelerin yaşandığı yılların ardından toparlanma ise baz etkisiyle doğru orantılı. 2020`de Capital500 şirketleri, son 10 yılın en belirgin küçülmesiyle karşı karşıya kalırken 2021`de reel ve nominal büyümede son 10 yılın en yüksek rakamına ulaştılar. 3 haneli büyüme gerçekleştiren şirket sayısı da 2020`de 11 şirketken 2021`de 103`e ulaştı. Kârlılıkta ise deyim yerindeyse ezberleri bozan bir tablo ortaya çıktı. Bir önceki yıl nominal kârlılıkta yüzde 1,4 büyüyen şirketler, 2021`de yüzde 168,8`lik büyüme yakaladı. Reelde 2020 yılındaki yüzde 11,7`lik küçülme, 2021`de yerini yüzde 108,8 büyümeye bıraktı. Yine bu durumda baz etkisi kârlılıktaki yükselmeyi tetikledi. İLK 10 ETKİSİKârlılıktaki yükselmede bazın yanı sıra farklı faktörler de etkili oldu. 2020 yılında ilk 10 şirketin toplam kârı 373 milyon TL iken, 2021 yılında 56,21 milyar TL`ye ulaştı. Rekor artışta, ilk 10`un müdavim oyuncularından Tüpraş, Türk Hava Yolları, Petrol Ofisi ve Opet`in zarardan kâra geçmesi etkili oldu. Sadece iki yıldır listenin birincisi olan Tüpraş`taki rakamsal değişimler bile kârdaki toplam değişime ışık tutmak açısından çarpıcı. Tüpraş, 2020 yılında 3,79 milyar TL zarar açıklarken, 2021 yılında 2,16 milyar TL kâra imza attı. Türk Hava Yolları, artan bilet fiyatlarının, kargo taşımacılığına yönelmesinin ve operasyonel kârlılığa odaklanmasının meyvelerini 2021`de topladı. Şirket, 2020 yılında 6,1 milyar TL zarar açıkladı. 2021`de, 9,19 milyar TL`lik kârla bir önceki yıla göre 2 basamak birden yükselerek Capital500`de ikincilik koltuğuna oturdu. 2020 yılında 11`inci sırada yer alan Ereğli Demir Çelik ise emtia fiyatlarındaki artışın sonuçlarını 2021 yılında gördü. Şirket, bir önceki yıl 5,66 milyar TL kâr açıkladı. 2021 yılında rekor büyümeyle 23,92 milyar TL`lik kârla Capital500 listesinde 5 basamak birden yükselerek 6`ncı sıraya yerleşti. Yine ilk 10`da yer alan şirketlerin 2020 yılında yüzde 50`si zarar açıklarken 2021`de tamamının kârlı olması büyüme rakamlarında önemli artışa neden oldu. İlk 50`ye baktığımızda da bir önceki yıla göre kârlılıkta 3 katı aşan artış dikkat çekiyor. 2020 yılında Capital500 listesinin ilk 50`sinde yer alan şirketlerin toplam kârlılığı 51,41 milyar TL iken 2021 yılında 171,22 milyar TL`ye ulaştı. İHRACATTA DURUMTürkiye`nin ihracatı 2021`de bir önceki yıla göre yüzde 32,8 artış kaydetti. Bu oran, Capital500 şirketlerinin toplam ihracat rakamlarıyla doğru orantılı. İhracat yapan ve rakamını açıklayan Capital500 şirketleri, 2021 yılında toplamda 94,22 milyar dolarla bir önceki yıla göre yüzde 35,7`lik büyümeye imza attı. İlk 10 şirketin ihracatında daha dramatik bir artış söz konusu. İlk 10 şirketin dolar bazında ihracat toplamı, 2020`de 11,34 milyar dolarken 2021`de 18,38 milyar dolar oldu. Yine bir önceki yıl ilk 10`da yer alan Arçelik, Ford Otosan ve Tüpraş`ın ihracat rakamlarındaki önemli büyümeler dikkat çekti. Arçelik, 2020 yılında 3,77 milyar dolar ihracat açıkladı. Bu yılki listede 5,3 milyar dolarlık ihracat rakamıyla yüzde 40,8`lik bir büyümeye imza attı. 2021 yılını oldukça başarılı geçiren Ford Otosan, 2020 yılında 4,93 milyar dolar olan ihracatını bir sonraki yıl yüzde 24,2 artırarak 6,13 milyar dolara çıkardı. Listenin iki yıldır birincisi olan Tüpraş ise 1,58 milyar dolar olan ihracatını 2021`de 2,74 milyar dolara taşıdı. İhracattaki artış, dolar bazlı olduğu için daha da anlamlı. 2021 yılında Merkez Bankası`nın açıkladığı ortalama dolar kuru 7,01 TL iken 2021 yılında 8,89 TL`ye çıktı. Uzmanlara göre bu artış uyarınca büyük şirketlerin mevcut pazarlarındaki faaliyetlerine odaklanmalarının yanı sıra farklı pazar arayışına girerek krizi fırsata çevirmek için çalışmaları da ihracatı ivmelendirdi. BÜYÜKLERİN İŞİ DAHA KOLAY Büyüdükçe büyümenin daha kolay olduğu konusunda tüm işletme, yönetim uzmanları hemfikir. Capital500 şirketlerinin 100`erlik kategoriler bazında dağılımı da bu savı destekliyor. Öyle ki 2021 ciro rakamları uyarınca ilk 100 şirket, toplam cironun yüzde 64,9`unu oluşturuyor. Bu rakam diğer 100`lük kategorilerde azalarak ilerliyor. 2`nci 100`de yer alan şirketler yüzde 14,5, 3`üncü 100`dekiler yüzde 8,9, 4`üncü 100`dekiler yüzde 6,6, 5`inci 100`deki şirketler ise cirodan yüzde 5,1 pay alıyor. İlk 100 şirketle en alttaki 100 şirket açısındaki uçurum büyümede demokratikleşme anlamında listenin gideceği daha çok yol olduğunu gösteriyor. Capital500`ün zirvesinde yer alan ilk 10 şirketin payında da 2020 yılında bir düşüş söz konusuydu. Bu pay, 2021 yılında yine eski günlerine yaklaştı. İlk 10 şirketin toplam cirodan aldığı pay, 2020 yılında yüzde 19`ken 2021`de yüzde 21`e yükseldi. Pandemi ve değişen öncelikler, 2020`de Capital500`ün zirvesinde önemli değişimlere neden olmuştu. 2020 yılında zirvenin bir numarası olan Tüpraş hariç ilk 10`da yer alan oyuncular yer değiştirmişti. Bu yıl da listedeki oyuncuların yerinde 1-2 basamaklık değişiklikler dikkat çekiyor. İlk 10`da ilk sırayı yine Tüpraş aldı. İkinci sıraya ise önemli bir atakla Türk Hava Yolları yerleşti. Listede 3`üncülüğe geçtiğimiz yılın 6`ncısı Ahlatcı Kuyumculuk, 4`üncülüğe geçtiğimiz yılın 3`üncüsü Ford Otosan, 5`inciliğe ise 2020 yılının 2`ncisi BİM Birleşik Mağazalar oturdu. Geçtiğimiz yıl ilk 10`a giremeyen ve 11`inci sırada yer alan Ereğli Demir Çelik ise bu yıl listeye 6`ncı sıradan girdi. Listenin ilk 10`unda sektörel olarak enerjipetrol şirketleri ağırlığını korudu. BARİYERDE DÜZELMETL`deki değer kaybının etkisi Capital500 listesinde 2020 yılında bariz şekilde hissediliyordu. 2019 yılında Capital500 listesine girmek için gereken en az ciro 151,9 milyon dolarken, 2020`de 143,5 milyon dolara düştü. 2021`de ise listenin genelinde her rakamda görülen ivme, dolar bazında giriş bariyerine de olumlu yansıdı. 2020 yılında devler ligine girmek için gerekli olan ciro bariyeri 188,5 milyon dolarla son 10 yılın zirvesine oturdu. Listenin 500`üncü sırasındaki şirket Yonca Gıda Sanayi`nin cirosu yaklaşık 1,67 milyar TL oldu. Bu rakam 2021 yılının ortalama kuru üzerinden dolara çevrildiğinde 188,5 milyon dolara denk geliyor. 2010 yılında ise Capital500`e girmek için aşılması gereken bariyer 120,2 milyon dolardı. Listede genel olarak yer alan şirket sayısı çok değişmedi. 2020 yılında listeye yeni giren şirket sayısı 77`yken 2021 yılında 60 oldu. Yeni katılan şirketlerin sektörel dağılımına gelince: Demir çelik sektöründen 8 şirket, gıda-içecek ve metal sektörlerinden 6`şar şirket, makine, perakende ve plastikten 4`er şirket, maden, otomotiv ve tarımdan 3`er şirket, elektrik elektronik, enerji petrol ve ticaret hizmet sektörlerinden 2`şer şirket, e-ticaret, gemi-inşa, inşaat, mobilya ve ulaştırmadan 1`er şirket Capital500`e giriş yaptı. İLK İKİDE REKOR FARK Zirvedeki ilk iki oyuncu arasındaki rekor fark ise Capital500`e damgasını vurdu. 2019 yılında fark 14,4 milyar TL`yken 2020 yılında 7,75 milyar TL`ye düştü. 2021`de bu anlamda da benzeri görülmemiş bir artış yaşandı. Listenin ilk sırasındaki Tüpraş ile ikinci sırasındaki Türk Hava Yolları arasındaki ciro farkı, 53,59 milyar TL oldu. Zirve ile 500`üncü şirket arasındaki gelir makasında, ilk ikidekine göre daha az dramatik bir artış söz konusu. 2020 yılında 62,9 kat fark varken 2021`de fark, 90,1 oldu. 12 yıl önce yani 2010 yılında ilk ve son şirket arasındaki makas ise145,4 kattı. Bu yılki listede ciroya göre aritmetik ortalamayı yakalayan ve aşan şirket sayısında artış yaşandı. 2020 yılında toplam ciroyu 500`e böldüğümüzde ortaya çıkan rakama 99 şirket ulaşmıştı. 2021 yılında ortalama ciro rakamı, 7 milyar 459 milyon 880 bin 865 oldu. 2021`de bu ciroya ulaşanların sayısı 9 şirket artarak 108`e ulaştı. Capital500 listesinde bir diğer önemli değişim “milyar TL`lik” şirket olma noktasında yaşandı. Son 10 yılda büyük değişime uğrayan “milyar TL” kavramı, bu yılki rekor ciro artışlarıyla başka bir seviyeye oturdu. Eskiden 1 milyar TL`ler konuşulurken, şu an 10 milyar TL`lik bir bariyer olduğunu söylemek yanlış olmaz. Capital500 listesinde 10 milyar TL barajını geçen şirket sayısı 2020`de 50`yken, 2021`de 81 şirket oldu. Listede 50 milyar TL barajını yakalayan şirket sayısı ise 2`den 11`e çıktı. SEKTÖRLERDE GÖRÜNÜM BENZER Capital500 şirketlerinin sektörel dağılımı, bir önceki yılın listesiyle benzerlik içeriyor. Bu yıl listede 38 sektör yer aldı. Listede 65 şirketle aslan payını gıda-içecek alıyor. Onu 50 şirketle geçtiğimiz yılın en fazla ivme yakalayan sektörü otomotiv takip ediyor. Enerji-petrol ve demir çelik sektörleri ise listede 43`er şirketle yer alıyor. Sektörlerin gelir dağılımına baktığımızda, şirket sayılarından farklı bir tablo ortaya çıkıyor. Sayısı gıda-içecek sektörüne göre daha az olmasına rağmen enerji-petrol şirketleri 2021`de toplam cirodan aldıkları yüzde 17`lik payla ilk sırada.