Özlem Aydın Ayvacı[email protected] ve inorganik pek çok büyüme hamlesinin yapıldığı 2022 ve devam eden 2023, her türlü krize rağmen globalde yol almaya odaklanan Türk girişimcilerinin başarılarıyla anılacağı bir yıl olarak geride kalacak. Arçelik, Borusan, Fiba, Eczacıbaşı, Anadolu Grubu, Tosyalı, Rönesans, Yıldırım, Kastamonu Entegre, Yeşim, Evyap, Şişecam, Global Ports Holding gibi Global 50 Türk Şirketi listemizde yıllardır yer alan pek çok şirket, yeni coğrafyalara, yeni fırsatlara ve yatırımlara koşmaya devam ediyor.Küresel ekonomideki belirsizlikler, artan global faizler, kur hareketleri, enflasyonist baskılar ve ülkemizde yaşanan deprem felaketi nedeniyle 2023, zorlu bir yıl olarak geçiyor. Her şeye rağmen fırsat görülen alanlarda yatırımlar hayata geçiriliyor, yeni ülke girişleri, yeni projeler, yeni yurt dışı ortaklıkları başlıyor. Örneğin Arçelik, 2023 başında Whirlpool ile Arçelik ve Beko`nun operasyonlarını Beko Europe B.V. altında birleştirecekleri bir ortaklık kurulması için Whirlpool ile sözleşme imzaladı. Whirlpool`un Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesindeki iki iştirakini satın almak üzere de bir sözleşmeye imza attı. Benelüks pazarında 30 yıldır Beko ve Grundig markalarının distribütörlüğünü yapan Asogem`i satın aldı. Mısır`da beyaz eşya fabrikasının temelini attı. Sadece Arçelik değil Capital dergisinin her yıl hazırladığı Global 50 Türk Şirketi listesine girenlerin neredeyse tamamı, 2023`te özellikle satın alma, ortaklık, yeni üretim tesisi yatırımı ve yeni ülke girişlerinde oldukça aktifler. YENİ ÜLKELER Global 50 Türk şirketi arasında yeni coğrafyalar, yeni ülkeler en önemli planlar arasında dikkat çekiyor. Örneğin 4 kıtada, 59 ülkede, 1.300`ü aşkın mağazada hizmet veren LC Waikiki, faaliyet gösterdiği ülkelerin 23`ünde pazar lideri olarak 2022 yılında ciroda 4,4 milyar dolara ulaştı. LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük, “2023 yılını 100 yeni mağaza ve 7 yeni ülkeyle tamamlamak istiyoruz” diyor. Geçtiğimiz yıl 4 yeni ülkeye giriş yaparak 110 yeni mağaza açtıklarını hatırlatan Küçük, şöyle devam ediyor: “2022 yılında 3,9 milyar TL olarak gerçekleşen yatırım rakamımızı bu yıl yaklaşık 5,1 milyar TL seviyelerine çıkardık. 2024 yılında da aynı şekilde yatırımlarımızı artırmayı hedefliyoruz.” MESA Holding CEO`su ve Mesa Mesken Yönetim Kurulu Başkanı Mert Boysanoğlu, “2023`ün son çeyreğinde en az bir yeni pazara daha giriş yapmayı planlıyoruz. Özellikle Orta Avrupa`da proje geliştirmek istiyoruz. Rusya, Irak ve Özbekistan`daki projelerimizi zamanında teslim ederek yurt içindeki güçlü MESA markası algısını yurt dışında da sağlamak en büyük hedefimiz. 2024 yılına en az 5 yeni proje daha geliştirerek mevcut ciromuzu 2 katına çıkarmayı planlıyoruz” diye anlatıyor. SATIN ALMAYA DEVAMTürk şirketleri yurt dışında büyürken satın alma fırsatlarını hiç kaçırmıyor. Borusan da 2023`e hızlı başladı. Borusan Mannesmann Genel Müdürü ve İcra Kurulu Başkanı Zafer Atabey, yeni satın almalarını ve 2023`te neler yaptıklarını şöyle anlatıyor: “ABD`nin Florida ve Alabama eyaletlerinde 2 tesisle 44 yıldır faaliyet gösteren Berg Pipe`ı satın aldık. 162 milyon dolarlık satın alım işlemiyle 2014 yılından bu yana ABD`nin Texas eyaletindeki fabrikamızla güçlü bir şekilde var olduğumuz ABD`deki tesis sayımızı 3`e çıkardık. Global büyüme stratejimize hız verirken 2023 yılı sonunda Türkiye, İtalya, Romanya ve ABD`de toplam tesis sayımızı 11`e, üretim kapasitesiniyse 2 milyon tona çıkarmayı hedefliyoruz.” Global Yatırım Holding ve Global Ports Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kutman, kruvaziyer yılı ilan ettikleri 2023`te neler yaptıklarını şöyle anlatıyor: “İspanya`daki Alicante Kruvaziyer Limanı`nı portföyümüze kattık. Dünyanın en hızlı büyüyen kruvaziyer rotası olan Akdeniz Çanağı`ndaki payımızı yüzde 40`a çıkardık. Bahamalar`daki Nassau Kruvaziyer Limanı`nda yenileme çalışmalarımızı tamamladık. Karayipler`deki dördüncü limanı da portföyümüze kattık. Karayipler`de yer alan Saint Lucia Limanı`nın kruvaziyer operasyonlarını 30 yıl süreyle 10 yıl uzatma opsiyonuyla işletilmesine ilişkin Saint Lucia Hükümeti`yle anlaşmaya vardık. Avustralya, Çin, Japonya ve İngiltere`de ilgilendiğimiz limanlar var.” YILDIRIM`IN ALIM PLANI Yıldırım Group, yurt dışında satın alma ve yatırımda son sürat devam edenlerden biri. Yıldırım Şirketler Grubu İcra Kurulu Başkanı Yüksel Yıldırım, “Türkiye dışında 55 ülkeye yayıldık ve globalde 25 binden fazla insana iş sağlıyoruz” diyor. Grup, Türkiye hariç 11 ülkede 20 liman işletiyor. Yıldırım, şöyle devam ediyor: “Gana`daki Takoradi Limanı`nı ve Hırvatistan`daki Sibenik Limanı`nı bu yıl satın aldık. Latin Amerika`da üç limanı izliyoruz. Ön anlaşmalarımızı imzaladık. İkisi El Salvador`da, biri Guatemala`da. Panama`da 750 milyon dolar bedelle sıfırdan bir liman inşa etmek için görüşüyoruz. ABD`deki American Chrome&Chemicals şirketini satın alarak krom kimyasalları işine giriş yaptık. Bu şirketin en yakın rakibini de satın almak istiyoruz. Bu iki şirketi birleştirerek krom kimyasalları alanında dünyanın en büyüğü olacağız. Gübre işinde de bu yıl Hollanda ve Belçika`da kurulu olan Rosier`i ve Hırvatistan`daki Petrokemija şirketlerini satın aldık. Yılda 1,5 milyon ton üretim kapasitesi olan bir başka Avrupalı gübre üreticisiyle de ilgiliyiz. Satın almayı tamamladığımızda toplam 5 milyon ton yıllık gübre üretim kapasitesiyle Avrupa`nın en büyük beşinci gübre üreticisi olacağız.” Yıldırım, yurt dışında yenilebilir enerji yatırımları için de görüşmelerinin devam ettiğini söylüyor. “El Salvador`da 350 MW`lık bir enerji üretim anlaşması imzaladık. Arnavutluk, Kosova ve Kazakistan`da da güneş enerjisi santralleri kurmak istiyoruz. Yenilenebilir enerji işinde büyümek istiyoruz” diyor. YENİ ORTAKLIKLARGlobalde büyümek için ortaklık her zaman en çok tercih edilen büyüme yollarından biri. Rönesans Holding Yönetim Kurulu Başkanı İpek Ilıcak Kayaalp de her zaman yeni işler, yeni ortaklıklar peşinde. Kayaalp, “Dünyanın farklı coğrafyalarında, `ilkleri` ve `enleri` yapmak bizi her zaman çok heyecanlandırıyor. Geçtiğimiz ay yepyeni bir global ortaklığa adım atarak Rönesans Enerji`de dünyanın en büyük enerji şirketlerinden TotalEnergies ile yüzde 50-50 ortaklık anlaşmasını imzaladık. Faaliyet gösterdiğimiz tüm ülkelerde yatırımlarımıza devam ediyoruz. Hollanda`daki şirketimiz Ballast Nedam, Avrupa`nın en büyük limanlarından Rotterdam Princess Amalia`nın 2,4 kilometrelik rıhtım genişletme projesini yürütüyor. Kazakistan`da toplam 170 bin metrekarelik arazi üzerine inşa ettiğimiz 630 yatak kapasiteli ve ülkenin ilk PPP projesi olan hastane inşaatımız da devam ediyor” diyor. Şişecam`sa doğal soda külü alanında ABD`deki varlığını güçlendirme kararını 2021 yılında duyurmuştu. Şirket, planlamaları çerçevesinde devam eden ABD`deki doğal soda külü yatırımının potansiyel lojistik ihtiyaçları için Ciner Grubu ile yeni bir iş alanına yatırım kararı aldı. Bu doğrultuda mart ayında Şişecam`ın yüzde 100 sahipliğindeki Şişecam Chemicals USA, Denmar US LLC şirketine sermaye artırımı yöntemiyle ve 12 milyon dolar karşılığında yüzde 50 oranında ortak oldu. YATIRIM AJANDASI Global devler, 2023`te yeni yatırımlara ara vermedi. Borusan Cat İcra Kurulu Başkanı Özgür Günaydın, 2023`te neler yaptıklarını şöyle anlatıyor: “Kazakistan`da depo ve atölyelerimizde büyüme tamamlandı. Azerbaycan ve Gürcistan`da depo büyüme ve genişleme çalışmaları gerçekleştirdik. Kazakistan atölyelerimizde makineleri revizyon için aldığımız ERS bölümünün büyümesiyle ilgili inşaat çalışmaları ve Karaganda tesisimizin CRC büyüme çalışmaları başladı, yıl sonuna kadar tamamlanacak. Büyüme yatırımlarımıza 10 milyon dolar harcadık.” Coşkunöz Holding CEO`su Erdem Acay, Avrupa, Kuzey Afrika, Amerika, Türk Cumhuriyetleri ile Rusya otomotiv pazarında seri üretim ve otomotiv kalıbı üretiminde proje ortaklarıyla yatırım ve stratejik iş birlikleri kurarak global ayak izlerini genişleteceklerini söylüyor. Acay, “2025`e kadar en az 2 ülkede daha yatırım yapmayı planlıyoruz. 2022 yılında Slovakya`da kuruluşunu gerçekleştirdiğimiz ve 2023 yılı içerisinde faaliyete başlayacak olan montaj fabrikası ve lojistik merkezimizle global alandaki ihracatımız ve üretimimizle ön plana çıkacağız” diyor. Kervan Gıda İcra Kurulu Başkanı Burhan Başar, 2023 yılının ikinci yarısında Mısır`da üretim tesisi planlarını devreye aldıklarını belirtiyor. Mısır`a 30 milyon dolar yatırım yapacaklarını açıklayan Başar, “Polonya`da yaptığımız yeni hat yatırımları ve fabrika konsolidasyonu süreçlerini de tamamlamak istiyoruz. Bunun yanı sıra ABD ve İngiltere`deki şirketlerimizde de önemli planlarımız bulunuyor” diyor. FIRSAT NEREDE? Peki iş insanları fırsatların kokusunu nereden alıyor? Evyap CEO`su Mehmed Evyap, Amerika ve Avrupa`da fırsatlar gördüklerini söylüyor. Evyap, şöyle açıklıyor: “Amerika`da şirketimizi kurduk ve beklentimiz büyük. 2022 yılının en önemli yatırımı Malezya kampüsümüzün içinde yer alan yağ esterleri tesisinin hizmete girmesi olmuştu. 20 milyon dolarlık yatırımla faaliyete geçen bu tesisle özellikli kimyasallara adım atmış olduk. 2023 yılının en önemli adımıysa grubumuzun Güneydoğu Asya`da oleokimya alanındaki iş hacmini ve yatırımlarını büyütme kararı oldu. Bu kapsamda, Malezya fabrikamızdan sonra Endonezya`da yeni bir oleokimya üretim tesisi inşaatına başlıyoruz. Yatırım için 70 milyon dolarlık bir bütçe planladık. Yeni fabrikamız 2025 yılında operasyonlara başlamış olacak.” Kastamonu Entegre CEO`su Haluk Yıldız, yeni yatırımlarla kapasitelerini artırdıklarını söylüyor ve şöyle devam ediyor: “2023`ün ilk yarısında Bulgaristan fabrikamızda dış saha yatırımının temellerini attık. Bu yıl ayrıca İtalya`da 21 bin 500 metrekare kapalı alana sahip yeni tesisimizin temellerini attık. Toplam 11,5 milyon Euro yatırım bedeliyle tamamlanacak olan bu bina, 2023 sonunda kullanıma hazır hale gelecek. 11,6 milyon Euro`luk melamin pres hattımız da yıl sonunda İtalya tesislerimizde devreye alınacak.” 2 DEVİN PLANITiryaki Agro CEO`su Süleyman Tiryakioğlu, Irak yem pazarında güçlerini artırmak için ülkenin güneyindeki Umm Qasr Limanı`nında soya kırım tesisi ve mısır depoları yatırımına 2022 yılında başladıklarını söylüyor ve “2023`ün ilk yarısında bu yatırımımızla ilgili çalışmalarımız devam etti. Toplam 100 milyon doları bulacak yatırımımızın 2023`ün ikinci yarısında tamamlanmasını ve üretime başlamayı hedefliyoruz. Kazakistan`da dünyanın en büyük ölçekli tesisinde, organik bezelye proteini ve organik buğday gluteniyle bunların yan ürünü olan nişasta ve nişasta bazlı şeker üretimi yapacağız. 220 milyon doları bulacak bu yatırımı, 2025 yılının sonlarında tamamlamayı hedefliyoruz” diyor. Yeşim Grup Eş CEO`su Selim Şankaya, Mısır`daki büyüme planları kapsamında İsmailiye Genel Serbest Bölgesi`nde yeni bir tesisinin temelini attıklarını belirtiyor ve şöyle anlatıyor: “Toplam 76 bin 500 metrekarelik alanda yükselecek yeni üretim alanı; hazır giyim tesisi, iplik tesisi ve hizmet binasından oluşacak. Bu yeni yatırımla birlikte bölgede 2 bin 500 kişilik ek istihdam sağlamayı hedefliyoruz. Kahire`deki üretim alanımızda da yeni konfeksiyon binası yatırımımızı hayata geçirmeye başladık. Böylece bu tesisimizde yüzde 40`lık kapasite artışı sağlamış olacağız.”“FIRSATLARI DOĞRU DEĞERLENDİRMEYE ÇALIŞIYORUZ”MURAT ÖZYEĞİN FİBA HOLDİNG YÖNETİM KURULU BAŞKANI“YATIRIMLARIN MEYVESİNİ TOPLADIK” 2023`ün ilk yarısı, sıkı para politikalarının ve düşük emtia fiyatlarının etkilerini gözlemlediğimiz bir yıl oluyor. Sektör deneyimimiz ve sağlam bilanço yapımız sayesinde fırsatları doğru değerlendirmeye çalışıyoruz. Dijital altyapı ve operasyonel verimlilik yatırımlarımıza hız kazandırdık ve bu çalışmaların meyvelerini de topladık.“TAHMİNLERİMİZİN ÜSTÜNDE” 2022 yılında Romanya başta olmak üzere gayrimenkul sektöründeki AVM, inşaat gibi yatırımlarımız normal seyrinde devam etti. 2023 başında Romanya`da bir inşaat projemizi tamamladık. Bu yıl bitmeden yeni bir projeye daha başlayacağız. Ticari gayrimenkul tarafında mağaza doluluk oranlarının arttığını, 2022 yılını tahminlerimizin üstünde bir ciroyla kapattığımızı söyleyebiliriz. Distribütörü olduğumuz yabancı markaların Rusya`dan çıkışı sonrası, belirli lokasyonlarımızda Türk markalarının distribütörlüğünü yaparak sınırlı bir ölçekte faaliyetlerimize devam ediyoruz.“ENERJİDE AVRUPA`YA ADIM ATTIK” Global enerji krizi sebebiyle Avrupa`da yenilebilir enerji yatırımları konusunda fırsatlar görüyoruz. 2023, bu fırsatları somut girişimlere dönüştürme açısından adımlar attığımız bir yıl oldu. Girişimlerimiz şekillendikçe bilgi vermeye devam edeceğiz. Kısacası Fiba Grubu olarak 2023, küresel gelişmeleri gözeterek attığımız adımlarla hedeflerimize doğru ilerlediğimiz bir yıl oluyor. Yılın geri kalanında da fırsatları değerlendireceğimizi ve esnek yönetim yapımızla bu doğrultuda aksiyonlar alacağımızı söyleyebilirim.“KÖRFEZ`DE YATIRIM ARAYIŞIMIZ SÜRÜYOR”FUAT TOSYALI TOSYALI HOLDİNG YÖNETİM KURULU BAŞKANI“DÜNYADA İLK OLACAĞIZ” Devam eden iki büyük yatırımımız bulunuyor. Bunlardan biri 5 etaplı Tosyalı Cezayir Üretim Kompleksi`nde devam eden 4. etap yatırımları. Burada hem hurdadan çelik hem DRI ile çelik üretimi yapıyoruz. Cezayir`de en yüksek teknolojiye sahip, 2,5 milyon ton üretim kapasitesine sahip olacak yeni DRI tesisi ve onun önünde kurulacak 4 milyon ton/yıl kapasiteli yassı çelik tesisi yatırımımız devam ediyor. Bu yatırımla tesisimiz kademeli olarak yüzde 100 hidrojen kullanımına geçecek. Bu sayede dünyada hidrojenle çalışabilen, böyle bir teknolojiye sahip ilk Türk şirketi Tosyalı olacak.SENEGAL VE ANGOLA Senegal`de Tosyalı Holding olarak özel ekonomik bölge statüsünü kazandık. Angola`daki en büyük demir cevheri rezervlerinden biri olan Kassinga Bölgesi`nde bulunan demir cevheri madenlerini işletmek amacıyla bölgedeki yatırımlarımız sürüyor. 2 milyar ton demir cevheri rezervi bulunan bu projeyle yıllık 4-5 milyon tonla başlayıp kısa zamanda 10 milyon ton demir cevheri işleme kapasitesine ulaşmayı hedefliyoruz. Körfez bölgesine yönelik yatırım arayışlarımız da sürüyor.“YATIRIMDA HIZ KESMEDİK”HURŞİT ZORLU ANADOLU GRUBU İCRA BAŞKANIFARKLI COĞRAFYA KATKISI 2022 ve 2023`te farklı coğrafyalarda faaliyet gösterip işimizi çeşitlendirmenin önemini fazlasıyla gördük. Faaliyet gösterdiğimiz farklı coğrafyalardaki zorluklara rağmen şirketlerimiz operasyonlarını başarıyla sürdürüyor. Ukrayna`daki Chernihiv ve Mikolayiv bira fabrikalarının faaliyete geçmesinin hacim artışına olumlu bir katkısı oldu. Kazakistan ve Gürcistan`ın hacimleri yılın ilk yarısında büyüme kaydederek güçlü bir performans sergiledi. FABRİKA VE YENİ HATLAR Meşrubat grubumuzda yatırımda hız kesmeyerek yeni fabrika ve hat yatırımlarına devam ettik. Pakistan`da bu yıl yatırımını yaptığımız 3 yeni üretim hattı faaliyete başladı. Kırgızistan`da Bişkek`te ve Özbekistan`da Taşkent`te de birer üretim hattı yılın ilk aylarında faaliyete geçti. Pakistan operasyonumuzun The Coca-Cola Company`deki yüzde 49,67 oranındaki hisselerinin CCI tarafından alımı üzerine anlaşma sağlandı. “GÖRÜŞMELER SÜRÜYOR” Semerkant`ta 2, Çimkent`te 2 olmak üzere 6 yeni üretim hattı, Azerbaycan`da İsmailiye`de, Irak`ta Bağdat`ta ve Özbekistan`da Namangan`da 2024-25`te faaliyete geçecek olan sıfırdan üç üretim tesisinin siparişlerinin 2023 yılı içinde tamamlanması planlanıyor. The Coca-Cola Company ile Coca-Cola Bangladesh Beverages`ın potansiyel satın alımına ilişkin olarak ön görüşmelere de başlandı.